در استقبال از رابطه گرم تهران و دوشنبه
الفباخبر - گروه سیاسی: از دستاوردهای سفر رییس جمهوری به دوشنبه پایتخت تاجیکستان که تحت شعاع اجلاس سران شانگهای قرار گرفت ، استقبال گرم وطن داران تاجیک از میهمان خود و اظهار نظرهایی خوش آیند از آینده روابط دو جانبه بود که چند سالی پاره ای سوء تفاهم ها بر روی آن سایه افکنده بود.
به گزارش الفباخبر ، رئوف پیشدار استاد دانشگاه و نماینده پیشین ایرنا در آسیای مرکزی نوشت: این یک واقعیت است که جهت آگاهی‌ها و حتی آموخته‌های تحصیلی ایرانی‌ها بیشتر از غرب و در سال‌های اخیر حوزه‌های عربی است. شاید جز عده ای عمدتاً از تحصیل کرده‌های ایرانی، کمتر کسی پیدا شود که از آسیای مرکزی و جمهوری‌های آن، نه حتی از تاریخ و فرهنگ و آداب و رسوم و زبان عمده ساکنان آن ! معلوماتی داشته باشد.
سال‌ها پیش که در آسیای مرکزی زندگی و کار می‌کردم ، روزی در سفری به تهران یکی از بستگان که فرد درس خوانده ای نیز است ، برایم تعریف کرد که مرد تاجیکی را در خیابان دیده و با او آشنا شده ، و وقتی پرسیده مگر تاجیک ها هم به فارسی سخن می‌گویند ، آن وطن دار تاجیک بشدت متاسف و متاثر شده و گریه! سر داده است که چطور توی ایرانی نمی‌دانی ما همه از یک نژاد ، فرهنگ و زبان و سرزمینیم!
از بستگانم یکی دیگر تحصیل کرده دانشگاه دولتی بین المللی در رشته علوم سیاسی است. روزی از او که در آستانه فارغ التحصیلی بود ، نظرش را درباره برخی اتفاق ها در منطقه پرسیدم . واقعا چیزی نمی‌دانست . کمی بیشتر او را آزمایش کردم، متاسف او حتی نام جمهوری‌های آسیای مرکزی را نمی‌دانست تا چه رسد به تحلیل مسائل منطقه !
در سال‌های اقامت در آلماتی قزاقستان به جهت هم زبانی بیشتر با تاجیکان مراوده داشتم و شهادت می‌دهم که هرگز تاجیکی ندیدم که نام کشورمان « ایران » را بدون پسوندهای احترام آمیز و نشان دهنده علاقه و عشق مانند ایران جان - ایران عزیز - ایران نازنین و... بر زبان بیاورد . مترجم تاجیک من شاید روز نبود که نفرین نکند « لعنت بر آنهایی که ما فارس زبان ها را از هم جدا کرد.»
"تاجیکِستان با نام رسمی جمهوری تاجیکستان ((به فارسی تاجیکی: Ҷумҳурии Тоҷикистон), jumhurii Tojikiston) کشوری کوهستانی و محصور در خشکی است که با دست‌کم نه و نیم میلیون نفر جمعیت و مساحت نزدیک به ۱۴۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع (۵۵٬۳۰۰ مایل مربع) در آسیای مرکزی جای دارد. تاجیکستان کوچک‌ترین کشور آسیای مرکزی است و با افغانستان از جنوب، ازبکستان از غرب و شمال، قرقیزستان از شمال، و جمهوری خلق چین از شرق، هم‌مرز است. پایتخت و بزرگ‌ترین شهر این کشور، دوشنبه است. زبان رسمی این کشور، زبان فارسی تاجیکی براساس الفبای سیریلیک است.
براساس سرشماری ۲۰۱۰ گروه‌های قومی ساکن در تاجیکستان ۸۴٫۲٪ تاجیک
۱۳٫۹٪ اُزبک، ۰٫۸٪ قرقیز ، ۰٫۴٪ روس و ۰٫۷٪ دیگران بودند . بیشترین جمعیت تاجیکستان مسلمان اهل سنت هستند و پیروان ادیان و مذاهب دیگر نیز در آن زندگی می‌کنند. شیعیان امامیه و اسماعیلیه جمعیت قابل ملاحظه ای در تاجیکستان دارند.
سرزمینی که امروزه تاجیکستان نامیده می‌شود، پیش‌تر خاستگاه فرهنگ‌های باستانی بسیاری بوده‌است که نشانه‌های برخی از آنها در میدان باستانی سرزم یافت شده‌است. در دوران نوسنگی و در عصر برنز و در سده‌های پس از آن، فرهنگ‌ها و دین‌های گوناگونی در این سرزمین بوده‌اند که از میان آنها می‌توان تمدن آمودریا، فرهنگ آندرونوو، آیین بودایی، مسیحیان نسطوری، مزدیسنا، آیین مانوی و بعدها اسلام را نام برد. پادشاهان و فرمانروایی‌هایی همچون شاهنشاهی هخامنشی، شاهنشاهی کوشانی شاهنشاهی ساسانی، هپتالیان، سامانیان، امپراتوری مغول، تیموریان، امپراتوری روسیه، و اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی نیز بر این سرزمین فرمانروایی داشتند. سرانجام پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی، تاجیکستان مستقل شد ولی در همین زمان درگیر جنگی داخلی گردید که از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۷ طول کشید.
شیوهٔ کشورداری تاجیکستان ریاستی است که چهار استان/ولایت دارد. اکثر هشت میلیون نفر جمعیت تاجیکستان، تاجیک‌ها هستند که به زبان فارسی سخن می‌گویند. بسیاری از تاجیکستانی‌ها به زبان روسی نیز بعنوان زبان دوم مسلط هستند. ولایت خودمختار کوهستان بدخشان با اینکه جمعیت پراکنده دارد، دارای مردمانی با زبان‌های گوناگون است، گویش‌هایی همچون روشنی، شُغنانی، اشکاشمی و وَخی.
تاجیکستان در ادامه حوزه تمدنی ایران بزرگ قرار می گیرد که با مرو و چارجوی، خجند، خیوه، سمرقند، بخارا، چیمکنت تا ارومچی مرکز استان سین کیانگ چین ادامه می‌یابد، جایی که مردمان مومنش هنوز هم به فارسی نیت نماز می‌کنند و در قنوت به فارسی دعا می خوانند .
نزدیک به ۹۳٪ تاجیکستان را رشته‌کوه‌های بلند تیان‌شان، پامیر و آلای دربر گرفته‌است. این کشور دارای یک اقتصاد گذار است که به سختی به کمک‌های پولی و تولیدات آلومینیم و پنبه وابسته است.
تاجیکستان از شوروی میراث قابل اعتنایی در زمینه صنعت و بهره برداری از معدن ، جاده سازی و تونل سازی با توجه به موقعیت کوهستانی این کشور ، پالایشگاه نفت و گاز و خطوط انتقال آن و کارخانه سیمان نبرده است. اینها از جمله زمینه هایی است که ایران می تواند در انجام آنها به تاجیکستان کمک کند .
روابط دوشنبه و تهران از سال 1994 به دلایل مختلف رو به سردی گراییده بود و شاید بتوان گفت مهم‌ترین چالش دولت اول آقای روحانی در منطقه آسیای مرکزی، سردی و تنش در مناسبات سنتی و نزدیک ایران و جمهوری تاجیکستان بود.
دعوت ایران از «محی‌الدین کبیری» رهبر حزب نهضت اسلامی(دولت تاجیکستان در سال 2015 حزب نهضت اسلامی را یک سازمان تروریستی اعلام کرد) برای شرکت در کنفرانس وحدت اسلامی در تهران، صدور دستور توقف فعالیت کمیته امداد امام خمینی (ره)در دوشنبه در سال 2016 ازسوی دولت تاجیکستان، مطرح شدن نام تاجیکستان در پرونده بابک زنجانی و ابهامات موجود در آن و خودداری تاجیکستان ازعمل به تعهدات مالی خود در پروژه سد و نیروگاه سنگ توده ازجمله مهم‌ترین علل و عوامل سردی روابط دو کشور بود.
اگر چه سرمایه‌گذاری‌هایی از طرف ایران در تاجیکستان شکل گرفته است؛ اما روابط با این کشور به‌شکلی نبود که تاجیکستان سهم بالایی در مناسبات و تجارت خارجی ایران داشته باشد و می‌توان گفت از سردی روابط تهران و دوشنبه، تاجیکستان بیشتر متضرر خواهد شد؛ زیرا سطح روابط ایران با این کشور کم بوده و آنها سود بیشتری از این رابطه داشته‌اند، اما باید گفت این سردی ممکن است ایران را هم تاحدی تحت تأثیر قرار دهد؛ لذا دلایلی وجود دارد که بهتر است روابط دو کشور بهبود یابد و از تیرگی آن جلوگیری شود.
کاهش روابط ایران و تاجیکستان و رها کردن این کشور ازسوی ایران باعث جهت‌گیری‌های جدید و پیدایش شرکای نوین بین رقبای منطقه‌ای ایران شد. پس از حمله به سفارت عربستان در تهران امام علی رحمان، رییس‌جمهوری تاجیکستان به ریاض سفر کرد و حمله به سفارت و کنسولگری عربستان در تهران را محکوم کرد. با کاهش سطح روابط تهران و دوشنبه، عربستان سعودی روند توسعه روابط با تاجیکستان را آغاز کرده و سعودی‌ها کوشش می‌کنند که با وعده‌های مالی به مقامات این کشور و با حداکثر بهره‌برداری از تیرگی روابط ایران و تاجیکستان ,زمینه های همکاری با دوشنبه را در حوزه‌های امنیتی و ژئوپلیتیکی فراهم کنند.
درست است که ایران با تاجیکستان همسایه نیست؛ ولی مزیت‌هایی در این کشور وجود دارد که هیچ‌کدام از کشورهای آسیای‌مرکزی ندارند و آن فقط بحث زبان فارسی نیست؛ بلکه بحث تعلق مشترک، فرهنگ و تاریخ مشترک است که ما با این کشور داریم. ایران اولین کشوری بود که اقدام به تأسیس سفارتخانه در دوشنبه کرد. همچنین از اولین کشورهایی بود که در سال ۱۹۹۱ به‌صورت دیپلماتیک استقلال کشور تازه‌تأسیس تاجیکستان را به‌رسمیت شناخت. به‌دلیل احیای فرهنگ ایرانی در داخل تاجیکستان، ایران به تبادلات فرهنگی ازطریق کنفرانس‌ها، رسانه‌ها و جشنواره‌های فیلم کمک کرد؛ لذا پتانسیل‌ها و پیوندهای فرهنگی و تمدنی میان دو کشور وجود دارد که با هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق می‌توان از آنها بهره‌مند شد و ایده‌هایی مانند بنیان اتحادیه کشورهای فارسی‌زبان و بنیان رادیو تلویزیون مشترک را با موفقیت به سرانجام رساند.
تاجیکستان و ایران با چند تهدید مشترک روبه‌رو هستند که مهم‌ترین آنها قاچاق مواد مخدر، تروریسم و افراط‌گرایی است. در منطقه آسیای مرکزی دو کانون با ظرفیت‌های بالا برای فعالیت گروه‌های تروریستی وجود دارد؛ مورد نخست دره فرغانه است، منطقه‌ای بین تاجیکستان و ازبکستان و قرقیزستان که درصورت بروز ناآرامی و بی‌ثباتی در آن , کل منطقه تحت تأثیر قرار می‌گیرد. کانون دوم بی‌ثباتی گسترۀ مرزهای شمالی افغانستان با کشورهای آسیای مرکزی به‌ویژه تاجیکستان است که وقوع بحران در آن امنیت ایران را درمعرض تهدید قرار می‌دهد. ازسوی‌دیگر، بعد از شکست داعش در سوریه و عراق نگرانی‌هایی از کوچ داعش به کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد؛ لذا همکاری ایران با کشورهای منطقه ازجمله تاجیکستان می‌تواند به صلح و ثبات منطقه و درنهایت امنیت آن کمک کند که در سایه ایجاد امنیت روابط اقتصادی نیز پررنگ‌تر خواهد شد.
منابع : تحقیقات و مطالعات نویسنده - ویکی پدیا و موسسه مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران
انتهای پیام
عناوین مهم :
